- "Dawne Żarki" to pierwszy album fotograficzny w historii naszego miasta i gminy - podkreśla burmistrz Klemens Podlejski. - Żarki, miasto i gmina, mają interesującą historię. Dzisiaj przybliżamy ją dzięki zdjęciom amatorów i zawodowców (najbardziej znanymi żareckimi fotografami z przeszłości są Jan Bożek i Józef Bacior). Wszystkie fantastycznie pokazują codzienność, ale i ważne chwile w życiu mieszkańców lokalnej społeczności. W książce jest wiele archiwalnych fotografii wydobytych z albumów rodzinnych, prac dyplomowych, szuflad...
Na 140 stronach znalazło się ich 410. Każde opowiada jakąś historię. Jednego i drugiego dostarczyli mieszkańcy. A z nimi - Fundacja Brama Cukermana w Będzinie, Muzeum Częstochowskie, szkoły podstawowe w Żarkach i Jaworzniku, Obywatelski Komitet Pamięci Narodowej w Żarkach i Zakład Doskonalenia Zawodowego w Katowicach. Mieszkańcom, właścicielom firm, przedstawicielom wielu instytucji z miasta, gminy, powiatu i województwa inicjatywa wydania książki zawdzięcza też wsparcie finansowe.
Album można kupić w żareckim muzeum dawnych rzemiosł (Stary Młyn, ul. Ofiar Katynia 5, tel. 690 070 772, muzeumzarki.pl - także sprzedaż wysyłkowa), w Miejsko-Gminnym Ośrodku Kultury (ul. Moniuszki 2) i w Centrum Rozwoju Lokalnego w Zawierciu (ul. Zaparkowa 23). Cena 60 zł.
"Dawne Żarki" stanowią doskonałe uzupełnienie innej książki, która ukazała się wiosną - "Żarki Żydowskie. Zaginione fotografie", wydanej przez będzińską Fundację Brama Cukermana dzięki wsparciu urzędu marszałkowskiego i pomocy żareckiego samorządu. Zawiera ona zdjęcia Żydów z Żarek - odnalezione kilka lat temu, nigdy wcześniej niepublikowane, zrobione przez Józefa Baciora. Więcej o tym albumie - TUTAJ
Fotografia z okresu międzywojennego. Przedstawia uczniów gimnazjum w Zawierciu. Wśród czterech chłopców w szkolnych mundurkach pierwszy od lewej to Stanisław Wroński z Żarek. Przed wybuchem II wojny światowej był w Zawierciu sędzią. W 1940 r. założył lokalną placówkę Związku Walki Zbrojnej. Dowodził nią do marca 1941 r., kiedy został aresztowany, a następnie wywieziony do Auschwitz. Zamordowano go tam trzy miesiące później, w czerwcu. Rodzina dostała z obozu standardowe zawiadomienie, że jakoby rzucił się na druty.
Po śmierci Stanisława Wrońskiego żarecka organizacja ZWZ przekształciła się w jednostkę Armii Krajowej.
(Informację opracował Roman Hamerla, prezes Obywatelskiego Komitetu Pamięci Narodowej)
Magazyn spółdzielni gminnej w Żarkach, sfotografowany 18 czerwca 1942 r. Przy skrzyni z jajkami stoi Janina Saternus.
Najpierw działało w Żarkach Chrześcijańskie Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywców, założone w lipcu 1907 r. przy pomocy prof. Stanisława Wojciechowskiego. Prowadziło ono sklep przy ul. Krakowskiej (dziś Piłsudskiego), który z czasem przeniosło do budynku u zbiegu ulic Krakowskiej i Leśniowskiej. Obchody 25-lecia działalności spółdzielni we wrześniu 1932 r. zaszczycił jej współzałożyciel Stanisław Wojciechowski, wtedy już były prezydent Polski.
Podczas wojny prezesem spółdzielni został ks. Serafin Opałko. Sklep służył też Armii Krajowej jako punkt wymiany informacji. W 1949 r. chrześcijańska spółdzielnia przekształciła się w Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska. Ta zarządzała m.in. masarnią, piekarnią, młynem elektrycznym i składem meblowym.
Spółdzielnia działa do dzisiaj, wciąż przy dawnej ul. Krakowskiej, ale w innym budynku, z lat 70. ubiegłego wieku.
(Informację opracował Piotr Zamorski - na podstawie "Kroniki Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska w Żarkach za lata 1907-1987")
Ruda żelazna zwana darniową występowała od Częstochowy aż po Zagłębie Dąbrowskie. W Żarkach wydobywało się ją już w średniowieczu, pierwsza wzmianka o tym w źródłach historycznych pojawia się w XV wieku.
Na zdjęciu widać bramę kopalni Żarki IV. W 1958 r. wydobycie sięgnęło tam 20 ton, a w 1975 - prawie 62 ton. Ale w latach 70. zakłady już kończyły działalność. Praca była trudna: chodniki w płytkich pokładach rudy były niskie i wąskie, w niektórych nie można było poruszać się w pozycji pionowej. Do tego złoża szybko się wyczerpywały.
(Informacja na podstawie książki Łukasza Pabicha "Krajobraz górniczy ziemi Częstochowskiej". Zdjęcie - Muzeum Częstochowskie)
Urodzony 26 czerwca 1922 r. w Żarkach. Jako 15-latek przystąpił do syjonistycznej organizacji Hashomer Hatzair. W czasie wojny grupa młodych syjonistów prowadziła w Żarkach fermę ogrodniczą - kibuc. Korzystając z takiego kamuflażu organizowała broń i akcje dywersyjne w różnych częściach kraju.
Po likwidacji getta w Żarkach Motek znalazł się w getcie częstochowskim. Tam brał udział w powstaniu, potem został wywieziony do Auschwitz, Buchenwaldu, a w końcu getta w Terezinie w Czechach. Po wojnie wyjechał do Izraela, ożenił się, doczekał córki. W 1988 r. ze względu na stan zdrowia wrócił do Europy. Z czasem stał się częstym gościem w Żarkach, ale do końca życia mieszkał w Berlinie. Zmarł 5 października 2011 r.
(Opis - Katarzyna Kulińska-Pluta. Zdjęcie - archiwum Fundacja Brama Cukermana)
Historia tego zdjęcia, zrobionego w marcu 1945 r., zaczyna się 1 września 1939 r. Już dzień później Żarki znalazły się w rękach hitlerowców. Gminę podzieliła granica między Generalną Gubernią a Rzeszą.
W 1943 r. żandarmi niemieccy z Żarek natknęli się w Jaworzniku na dwóch partyzantów z Batalionów Chłopskich. Konsekwencją strzelaniny, do której tam doszło, była pacyfikacja wsi dokonana 31 października. Hitlerowcy rozstrzelali 22 mieszkańców. Ciała kazali pochować przy ogrodzeniu dworu Kazimierza Zdebicha, a mogiły zrównać z ziemią. W odwecie Bataliony Chłopskie trzykrotnie próbowały zlikwidować żandarma Juliusa Schuberta - bez skutku. Dopiero w listopadzie 1944 r. "Krwawy Julek" zginął w złotopotockich lasach.
Ciała rozstrzelanych z Jaworznika ekshumowano w 1945 r. i pochowano na cmentarzu parafialnym w Żarkach. Fotografia dokumentuje tę uroczystość.
(Informacja na podstawie pracy "Ocalić od zapomnienia" [Jaworznik 2003]. Opracowanie: Zofia Karoń przy współpracy Kazimiery Bubel, Alicji Czyż, Jadwigi Podlejskiej, Anny Kurowskiej, Jarosława Wójcika i ks. Marka Pacyny)
Zdjęcie przedstawia nadal istniejący budynek przy ul. Kopernika w Żarkach, na terenie obecnego osiedla 600-lecia. W latach 70. XX w. powstał tam Zakład Wyrobów Obuwniczych "Prodryn" - filia centrali w Katowicach. Produkował obuwie domowe męskie i dziecięce, głównie do Związku Radzieckiego i Bułgarii. Działalność zaczął w 1973 r., rok później zatrudniał prawie 100 osób. W 1978 produkcja sięgnęła 900 tys. par, a pracowników było już 173, na dwie zmiany, plus 120 chałupników. Robili półfabrykaty, końcowy wyrób powstawał w osobnym oddziale. Żarecki zakład miał jeden z najnowocześniejszych w Polsce park maszynowy. Na jego potrzeby w 1980 r. utworzono Zasadniczą Szkołę Zawodową o specjalności obuwnik przemysłowy.
Zakład nie przetrwał transformacji ustrojowej.
(Na podstawie pracy magisterskiej Stanisławy Nowak "Żarki - problemy rozwoju i aktywizacji miasta". Zdjęcie - Stanisława Nowak)
Rok 1939. Fotograf "złapał" państwa Woźniaków na ulicy w Częstochowie. Pani Bronisława, z domu Wilczyńska, była nauczycielką we wsi Mzurów. Jej mąż Zygmunt w latach 1931-1936 kierował szkołą w Jaworzniku, a w latach 1936-39 - siedmioklasową szkołą powszechną w Żarkach. Pobrali się w 1930 r. Dwa lata później urodził się im syn Jerzy, w 1934 r. na świat przyszła córka Jadwiga.
30 sierpnia 1939 r. Zygmunt Woźniak jako oficer rezerwy w stopniu porucznika zameldował się w 27. pułku piechoty w Częstochowie. We wrześniu znalazł się we Włodzimierzu Wołyńskim. Wzięty do niewoli przez wojska sowieckie, trafił do obozu w Kozielsku. W grudniu 1939 r. rodzina dostała stamtąd jego jedyny list. Prawdopodobnie w kwietniu następnego roku został wywieziony do Katynia, zamordowany i pochowany w masowym grobie.
(Opis i zdjęcie z materiałów Szkoły Podstawowej w Żarkach)
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze