To może nie była warszawska Praga, bo to nieporównywalne, ale też było to miejsce uboższe niż inne w Częstochowie. Wprawdzie dziadkowie mamy mieli tam domek, ale gnieździliśmy się na kupie, bo oprócz babci i nas była jeszcze siostra mamy z rodziną. Tłoczno było. Tam mieszkałem do czwartego roku życia i z tamtego okresu niewiele pamiętam. Poza tym, że wsadziłem sobie groch do nosa i przyszedł pan doktor. No i raz strąciłem lustro, które spadło na mnie, i opatrzności zawdzięczam, że mam tylko kilka blizn, a oczy zostały całe.
To tam spędziłem lata gówniarskie i nastoletnie, to tam wciąż mieszkają moi rodzice.
Pochodzę z rodziny robotniczej, osadzonej od kilku pokoleń w Częstochowie. Tata pracował w hucie, a za PRL-u - jak wszystkie huty - była hołubiona. Dzięki temu ojciec dostał mieszkanie w blokach, które mieściły się na granicy między dzielnicami Ostatni Grosz i Raków. Z tatą polemizuję, do której z dzielnic należy nasz blok, bo obie mają swoją jeszcze przedwojenną historię. Tata pochodzi z Ostatniego Grosza, więc dla niego ważne jest, że po przeprowadzce wciąż był u siebie. Ja uważam, że jest to już Raków. Do gomułkowskiego bloku sprowadziliśmy się w 1967 r. i całe dzieciństwo, dorastanie, aż do mojego wyjazdu do Warszawy na studia w 1982 r., tam spędziłem.
Podwórko? Pamiętam jeszcze, kiedy facet zaorał nam boisko na trawnik koniem z pługiem. Takie rzeczy nie zdarzały się już w większych miastach, ale Częstochowa jest miastem średnim, w którym długo jeszcze panowały przyzwyczajenia wiejskie sprzed wojny, np. na zimę przywoził chłop ze wsi pod blok kartofle, które wszystkie rodziny magazynowały w piwnicy. Wtedy się kartofli nie kupowało tak codziennie, właściwie nie wiem dlaczego.
Raków to była taka lekko żulerska dzielnica. Na naszym osiedlu rządzili git ludzie. Nie było przemocy, bo obowiązywał kodeks, wedle którego git małolata w życiu by nie pobił. Nas, smarkaczy, nie tykali, ale widziałem nieraz, jak chłopaki się po zębach trzaskali. Były alpagi. Z mojego bloku chyba tylko dwóch gości poza mną się wybiło, bo poszli na studia.
Kiedy koledzy z ogólniaka przyjeżdżali do mnie na Raków, to lekko wymiękali. Szybko spostrzegli, że na podwórku mam trochę innych ziomali... Przykład? Lato 1980. Kraj ogarnia fala przestojów w pracy, jak eufemistycznie określają strajki komunistyczne media. Skończyłem drugą klasę liceum i jestem w Sopocie na festiwalu Pup Session. Śpię w namiocie z kumplami w liceum, a nieco dalej rozbiły się chłopaki z mojego robotniczego osiedla. Mój awans [do liceum - przyp. red.] nieco rozluźnił nasze kontakty, ale starałem się ich edukować. Spodobała im się opowieść o punk rocku. Nie żeby kumali te kawałki, ale przemówił do nich wątek o robotniczych korzeniach tego ruchu i przede wszystkim to, że punk związany był z nieustającą zadymą. Chyba trochę przesadziłem w koloryzowaniu tych opowieści, bo w końcu zawyrokowali: - To my też na ten Pop Session pojedziemy.
No więc ja jestem w namiocie ze swoim kombem: Zając, Bobesz, Darek Gajewski (dziś sławny reżyser m.in. filmu ''Warszawa''), a nieopodal Oni. Oni ubrali się po swojemu: płaszcz związany łańcuchem, powycierane skóry - nigdy wcześniej tak nie wyglądali. Okazało się, że Jopa, Bonek i Puja chcieli w Sopocie wcielić w życie to, o czym im opowiadałem.
Któregoś dnia słyszę krzyk. Wyskakuję z namiotu i widzę, jak Bonek napierdala długowłosego gościa. Takiego chudego wali ostro po ryju.
- Bonek zostaw go, co ty, człowieku, robisz?
- Kurwa, Mongoł (skąd ta ksywa czytaj tutaj), podszedł gnój i się pyta, czy ja mam trawę, a ja na to: ''Ty trawy masz tu w chuj?. A on odburknął: ''Nie żartuj, pytam, czy masz trawę do palenia''.
Bonek oczywiście nie wiedział, co to marihuana. Akurat ten wątek rockandrollowego życia pominąłem w swoich opowieściach.
Nie, nie, kompleksów z powodu swojego pochodzenia nigdy nie miałem.
Jestem jedynakiem. W moim dorastaniu istotną rolę odegrał wujek od strony mamy, Edek. Samotny, całe życie mieszkał w hotelu robotniczym przy ul. Łukasińskiego. Często prowadzał mnie na spacery po Starym Rakowie i nauczył np. wszystkich stolic świata, rejestracji zagranicznych samochodów. Mówił: ''Francja to ma F, Wielka Brytania GB''. Potem uchodziłem za orła w rodzinie:
- Stolica Etiopii, Zygmusiu?
- Adis Abeba.
-Argentyny?
- Buenos Aires.
Uwielbiałem też z wujkiem Edkiem chodzić na stację Częstochowa Raków obserwować pociągi.
Pod nami mieszkała sąsiadka Ania Francikowska, w której trochę się podkochiwałem, ale nic z tego nie wyszło. Była starsza i chodziła do Liceum im. Sienkiewicza. Opowiadała mi, jak tam jest cudownie, że chodzi tam wyluzowana młodzież, że są imprezki.
- Jak ona może, to dlaczego nie ja!
Fakt, że dostałem się do liceum, został odebrany przez kolesiów podwórka jako przeskok do innej ligi. - Mongoł, kurwa, jest nasz - mówili do mnie. - I do tego już trochę ktoś!
Mnie ciągnęło w stronę przedmiotów humanistycznych i na szczęście już w podstawówce miałem inteligentną kobitę, panią Walczyk, która uczyła polskiego. Potem w liceum miałem świetnego polonistę, śp. pana Mariana Kucharskiego. Był wychowawcą naszej klasy. Pan Maniek więcej uwagi poświęcał autorom, którzy byli wtedy marginalizowani. Mówię tu o Witkacym, o Schulzu, o Miłoszu. Zaszczepił we mnie miłość do książek, już wcześniej rozbudzoną przez ojca (on dużo czytał, huta go nie schamiła, bo się schamieć nie dał). Ale to dzięki profesorowi zwróciłem uwagę na poezję, na Broniewskiego, Tuwima, na skamandrytów. Rytmy i rym ich wierszy spowodowały, że zacząłem pisać teksty piosenek w rytmie czterowersowym.
Jednak najważniejszym dla mnie gościem w polskiej literaturze wtedy i dziś jest Gombrowicz. Jest mi blisko poprzez ten jego bardzo krytyczny, chociaż strasznie celny, punkt spojrzenia na te nasze polaczkowate małostki.
Muszę tu wymienić dyrektora liceum Antoniego Kwiecińskiego. Był AK-owcem i jedynym dyrektorem w Częstochowie, który nie był członkiem PZPR. Opowiadał nam o Katyniu i innych takich rzeczach, o których się wtedy nie gadało.
W liceum, które było bardzo konserwatywne, trzy razy zawieszali mnie za wygląd. Był obowiązek noszenia granatowych mundurków. Modyfikowaliśmy te marynarki: wystarczyło założyć nieco luźniejszą i to już był atrybut klimatów punkowych. Po raz pierwszy zawiesili mnie, bo miałem włosy ufarbowane i nosiłem niechlujną marynarkę. Mama bolała nade mną: ''Jak ten Zygmuś wygląda, przecież my nie jesteśmy tacy biedni. Nie jesteśmy bogaci, ale moglibyśmy ubrać Zygmusia jak należy''.
Dużo ludzi nienawidzi szkoły, mówi ''Ja pierdolę, jakich miałem pojebów''. Ja nie mam traumy psychicznej w tej kwestii. Wszystko to, co się stało - studia polonistyczne i pisanie tekstów piosenek - wyniknęło stąd, że miałem szczęście obcować ze świetnymi nauczycielami. Niektórzy, kończąc liceum, wrzeszczeli ''wreszcie!''. A mnie było fajnie w szkole i czułem przygnębienie, że nie będę już chodził do ''Sienkiewicza''. Po pogrzebie babci (zmarła po mojej maturze) napisałem piosenkę ''IV liceum ogólnokształcące''. Czułem strach przed dorosłością, chociaż dorosłość miałem dopiero kilka lat po studiach.
Jasna Góra i stragany z tanimi, lekko tandetnymi dewocjonaliami, do których mam sentyment. I wały jasnogórskie oraz park Staszica, gdzie chodziłem z babcia na spacery, a później z dziewczynami na randki (na randki oczywiście do parku, nie na wały).
Babcia... W 1975 r. zapisała mnie na lekcje angielskiego - to było mądre, bo w szkole podstawowej uczono tylko rosyjskiego. Dzięki temu, że jakoś kumałem ten język, zacząłem rozkminiać łatwiejsze teksty, bo strasznie mnie intrygowało, o czym śpiewali ci wszyscy dziwni kolesie.
Jak wszystkie katolickie dzieciaki przeszedłem wstępną edukację religijną. Na lekcjach religii nie było żadnego uświadamiania politycznego, raczej taka sielska atmosfera. W kościele św. Antoniego przyjąłem komunię świętą. Ceremonię prowadził ks. Paruzel, taki grubas jowialny. W liceum przestałem chodzić na religię. Dlaczego? Pochłonęła mnie muzyka.
Jasna Góra była traktowana jako miejsce odświętne, tam się szło na pasterkę. Idąc głównymi alejami Częstochowy, z jednej strony dominuje wieża klasztoru, a z drugiej komin. I to są dwa symbole tego miasta. Miasta obciążonego zarówno kultem religijnym, nawet takim ciasnym katolicyzmem, tandetą sprzedawaną pod murami klasztoru, i robotniczego etosu.
Z pielgrzymami to ja się nie integrowałem. Natomiast wiadomo było, że do nas przyjadą ludzie z Warszawy, z Krakowa, i to było dla nas kolorowe, inne. Przy okazji pielgrzymek bywały zloty hipisów. Oni rozbijali namioty na tyłach Jasnej Góry. Zdarzało się, że przyjeżdżał ktoś z Europy Zachodniej. Dla nas, gówniarzy, to był jakiś odlot. Niemcy dawali nam gumy do żucia czy po 20 fenigów. Przyjeżdżali Irlandczycy, Amerykanie, Hiszpanie... Oni byli tacy inni. Inaczej pachnieli, inaczej mówili, inaczej się zachowywali i przyjeżdżali innymi, kolorowymi autobusami. To wszystko niosło w sobie zapach wielkiego świata, do którego tęskniłem. A z drugiej strony wyobrażałem sobie, że Jasna Góra musi być centrum świata, bo wiele osób tam zjeżdżało.
Inny obraz - z liceum. Odbywa się, powiedzmy, lekcja geografii, a tu idą ludzie Alejami i śpiewają. Pani od geografii okno przymyka. Tu edukacja, w tej starej, carskiej jeszcze szkole, a tu, jak przed wojną, idzie pielgrzymka. Są podjarani, bo już widzą Jasną Górę, cel ich podróży. A ja siedzę w szkole i dla mniej Jasna Góra to codzienność. Nie przeżywałem traumy spowodowanej tym, że nie mogę już na to patrzeć. To nie było dla mnie ani złe, ani dobre, tylko znowu chodziło o to, że jest kolor- że jest inaczej.
Tego miejsca, które było mi bliskie w czasach młodości, już nie ma. Na parterze (wejście jak obecnie do Gaude Mater) znajdowała się kawiarenka, skąd wprost z sali schodki wiodły na górę do czytelni prasy. Po szkole w kawiarni zbierała się cała ekipa z ''Sienkiewicza'', plastyka i ''Traugutta''.
Darzę je dużym sentymentem. Jeździłem tam jako dzieciak na wycieczki z babcią. A i teraz, gdy jestem w Częstochowie, lubię wpaść do Olsztyna pospacerować po skałkach, chleb w tamtejszej piekarni kupić...
Lubię tę część miasta, ma klimat. Od rodziców dostałem niedawno na Gwiazdkę album ''Częstochowa na starej pocztówce'', gdzie jest sporo zdjęć z dawnego getta.
Mocno przeżyłem sprawę Jedwabnego. Miałem świadomość, że podczas okupacji bywało różnie. Jednak byłem wychowany w poczuciu, że Polacy podczas drugiej wojny światowej wykazywali się wyłącznie męstwem. Polak zawsze był biedny, zawsze dostawał w mordę. Prowadził ciągłe życie na poligonie między Rosją a Niemcami. I my mieliśmy prowadzić Żydów do stodoły i spalić? No nie! Długo nie mogłem pozbierać się z tą wiedzą, ale odkryłem, że uległem stereotypowi Polaka, który tylko przyjmował wciry, a nie mógł nikomu niesłusznie zrobić coś strasznego. I to był jeszcze większy szok.
W tym nieistniejącym już klubie w podziemiach kamienicy [obecnie restauracja Tori] spędzałem pół licealnego życia na próbach i koncertach. Muzyka rockowa dotarła do mnie w 1974 r. przez kolesia z podstawówki. Ale pierwszym rockmanem, którego kojarzyłem, był Yanina Iwański. Na naszym osiedlu były cztery dłuższe i trzy krótsze bloki. W jednym z tych krótszych mieszkał Yanina, do dziś sławny muzyk, partner Soyki i w ogóle w Częstochowie ktoś. Jak chodził po osiedlu z gitarą, długimi włosami, to starsze chłopaki mówiły z przejęciem: ''Yanina Iwański, kurwa, wiesz, że on gra z Niemenem?''. Chodziły plotki, że podobno Niemen go przesłuchał i mieli grać razem, ale w końcu chyba nigdy tego nie zrobili.
W świat muzy wprowadził mnie Zbyszek Piątek - miał starszego brata, który był hipisem. Puścił mi kawałki Black Sabbath albo Deep Purple. I mówi:
- Mongoł, słuchaj ''Muzycznej poczty UKF'' Program III Polskiego Radia, audycja Piotra Kaczkowskiego o 17.05. Tam jest rock.
No i się zaczęło.
Potem o 12.05 była audycja ''W tonacji Trójki''. Potrafiłem uciec na długiej przerwie - a moja podstawówka była trzy kroki od mojego bloku - by nastawić magnetofon. Całą audycję nagrywałem. Jak ojciec przychodził po robocie, to wyłączał magnetofon.
Na początku liceum zacząłem nagrywać na magnetofonie własne piosenki. Miałem teksty, które były krytyką komunistycznych sloganów. Puściłem to kumplom, którzy orzekli, że nie jest źle. No więc uskrzydlony powołałem do życia zespół The Schoolboys. Plan był taki, że ja będę grał na gitarze, Słoniu [Jacek Wudecki] na bębnach, Darek Zając na klawiszu i Tomek Nowak na basie. Tomek (jego ojciec miał wesołe miasteczko) tak się podjarał, że kupił wszystkim instrumenty. Ale gra na gitarze mi nie wychodziła - chyba miałem za grube paluchy - i po pierwszej próbie rozwiązałem zespół.
W II klasie zacząłem szukać w szkole kogoś, kto by umiał grać. W klasie sportowej był Marek Kramer, on grał na gitarze akustycznej, ja wrzeszczałem jego teksty, bo był autorem kompletnym. Choć kręciło go co innego niż mnie. Wymyśliłem nazwę Opozycja.
Facet od fizyki, co się zajmował szkolnym sprzętem muzycznym i miał zespół grający przeróbki polskich przebojów, do mnie zwracał się per ''idiota Staszczyk''.
- Co ty, idiota Staszczyk, założyłeś zespół? Przecież ty jesteś idiotą jak twój kolega Zając.
A Zając mu odburknął:
- Wolę, panie Królica, kapelę Muńka, niż słuchać grupy, co gra piosenki Sipińskiej.
I śp. profesor Królica dostał takiej guli, że potem był na nas cięty. Ponieważ nie pozwolił nam na plakatach napisać Opozycja, to wymyśliłem nazwę Atak.
Opozycja zagrała w kwietniu 1981 r., a potem zgłosiliśmy ją do festiwalu w Jarocinie. Chłopaki w zespole traktowali mnie wtedy coraz mniej poważnie. Na szczęście, chyba z lenistwa, dali mi kasetę z nagraniami, bym wysłał do Jarocina. Ponieważ nie było tam piosenki z moim udziałem, dograłem utwór z moim wokalem. Przed konkursowym występem podszedł do nas Walter Chełstowski i powiedział, że przyjął nas tylko ze względu na utwór ''Camilla''. Ten mój!
Opozycja przetarła szlaki dla T.Love. Zadecydowałem, że zakładam własny zespół. Słoniu miała grać na bębnach, Zając na klawiszach, Janek Knorowski ? tak jak ja, głuchy jak pień, ale ponieważ fajnie wyglądał i do tego był malarzem ? dostał przydział na gitarę. A ja na basie, bo... jest łatwiej. I tak skompletowałem zespół.
T.Love Alternative zadebiutował na studniówce 4 lutego 1982 r. Zagraliśmy cztery kawałki na sprzęcie zespołu weselnego, który przygrywał do tańca. Słoniu, potężny chłop, tak walił w bębny, że je porozwalał. Była afera, ale też euforia z pierwszego występu. Zagraliśmy strasznie słabo, ale jakie to miało znaczenie?
Nie wiedzieliśmy, czy w ogóle z tego coś będzie, czy po dwóch, trzech występach się nie skończy. Do wakacji zagraliśmy we wszystkich ogólniakach. I w Domu Kultury na Stradomiu, gdzie mieliśmy nasz publiczny debiut. Potem była matura, a po niej wyjechałem na studia do Warszawy i na tym mogła się zakończyć - ale nie zakończyła - historia tego zespołu.
W ''Spacerowniku'' wg Muńka zostały wykorzystane fragmenty książki ''Muniek. Z Zygmuntem Staszczykiem rozmawia Grzegorz Brzozowicz'', wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa 2011.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze