Nowe tramwaje? Wiadukt przy ul. 1 Maja? Stadion piłkarski? Na co dostaniemy - a na co nie - eurofundusze

Projekty unijne będą finansowane z różnych źródeł - zarówno ogólnokrajowych jak i wojewódzkich. W ramach tej drugiej puli znajdzie się kwota zarezerwowana na tzw. Regionalne Inwestycje Terytorialne, co jest nowością. W ramach RIT pewne sumy poszczególne subregiony - Częstochowa to północny - rozdysponują wedle własnego uznania.
- Jesteśmy liderem regionu, ale nie mamy zamiaru konkurować z innymi gminami i rozdzielimy pieniądze na zasadzie kompromisu - mówi Piotr Grzybowski naczelnik magistrackiego Wydziału Funduszy Europejskich i Rozwoju.
Tak jak w poprzedniej edycji, część funduszy zostanie przyznana poza konkursem (w minionych latach tak było z Alejami czy halą na Zawodziu), a o inne miasto będzie musiało rywalizować (twisty i linia tramwajowa nr 3 to właśnie efekt udanego konkursu). Dlatego nie znamy jeszcze pełnego podziału eurofunduszy z puli 2014-20, choć wiemy, na jakie projekty Częstochowa ostrzy sobie zęby.

Pewniakiem wśród inwestycji drogowych jest dwupasmowe przedłużenie al. Bohaterów Monte Cassino do skrzyżowania Dźbowskiej z Żyzną, co pozwoli ominąć ul. Sabinowską. Jednocześnie wyremontowane zostaną ulice: Dźbowska, Powstańców Warszawy, Gościnna. Wzdłuż nich powstanie też droga rowerowa. Planowana inwestycja ma połączyć centrum i DK1 z węzłem autostradowym na granicy miasta i gminy Konopiska. Całkowita wartość tej inwestycji to ok. 70 mln zł, a Częstochowa otrzyma dotację - poza konkursem - na poziomie 56 mln zł.
Samą budową A1 do Pyrzowic wraz z obwodnicą Częstochowy zajmuje się Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Inwestycja jest na etapie rozstrzygania przetargów, co jednak się opóźnia.

Pierwotnie wśród inwestycji kluczowych w ramach województwa - na które pieniądze mają być przyznane poza konkursem - zapisano modernizacja dróg krajowych nr 43 i nr 46 w granicach Częstochowy. Projekt zakładał przebudowę ul. Głównej i Przejazdowej, budowę obejścia kościoła św. Barbary, a także remont ul. św. Jadwigi, św. Krzysztofa, Okulickiego (od św. Krzysztofa do Wręczyckiej) i św. Rocha (od Wręczyckiej do granicy miasta). Tu też chodzi o dojazdy do autostrady, bowiem węzły autostradowe mają powstać zarówno w Gnaszynie jak i na granicy miasta przy ul. św. Rocha. MZDiT szacuje koszt przebudowy DK43 i DK46 na 400 mln zł.
Jednak niespodziewanie ten projekt odpadł. - Zdradzono nas o świcie - ironizuje Piotr Grzybowski. Obecnie miasto pracuje nad przywróceniem finansowania. Jak słyszymy, urzędnicy są pełni optymizmu i przygotowują dokumentację: z mieszkańcami konsultowane są różne warianty remontów ulic.

Miasto planuje nawet rozszerzenie projektu o wiadukt nad torami przy ul. 1 Maja - koło ronda Mickiewicza - i połączenie go z ul. Krakowską koło mostu łukowego. Powstałby ciąg ulic (Przejazdowa, Główna, obejście kościoła św. Barbary, Pułaskiego, 1 Maja i dalej przez nowy wiadukt) stanowiący de facto połączenie węzła autostradowego w Gnaszynie z ''gierkówką'' - co ma umożliwić spełnienie warunków Komisji Europejskiej, która z funduszy na lata 2014-2020 nie chce finansować budowy dróg, za wyjątkiem obwodnic czy dojazdów do autostrad.
Czy plan się powiedzie, okaże się za kilka czy kilkanaście miesięcy.

Ostatnią unijną inwestycją drogową ma być modernizacja al. Wojska Polskiego wraz z budową kolejnego skrzyżowania dwupoziomowego. Którego? Jeśli uda się doprowadzić ul. 1 Maja do ul. Krakowskiej, to logiczna byłaby budowa estakady na DK1 nad skrzyżowaniem właśnie z Krakowską i Rejtana.
Obecnie projekt ''gierkówkowy'' figuruje w kontrakcie terytorialnym jako przedsięwzięcie warunkowe, którego wykonanie zależy od dostępności środków. Przewidywany koszt: 84 mln. zł., a dofinansowanie ma być na poziomie ponad 71 mln zł.

Częstochowscy drogowcy chcą objąć całe miasto Inteligentnym Systemem Transportowym (ITS), którego teraz mamy jedynie zalążek. Elementami ITS są np. wyświetlacze przy al. Niepodległości i ul. Pułaskiego informujące o warunkach pogodowych czy kamery na ''korytarzu północnym'' i na wlocie do miasta od strony Katowic, które identyfikują przeładowane pojazdy po czym przesyłają informację do służb, które kierują podejrzane auto na wagę.
Docelowo ITS ma zintegrować sygnalizacje świetlną w całym mieście, tak aby kierowcy korzystali z ''zielone fali''. Tablice świetlne poinformują o korkach i możliwościach objazdów oraz o wolnych miejscach parkingowych. Rozwinięty zostanie system preselekcji wagowej. Na ITS mają skorzystać pasażerowie komunikacji publicznej, którzy na przystankach będą mogli na wyświetlaczach zobaczyć za ile przyjedzie ich autobus lub tramwaj. Całością ma kierować centrum zarządzania.
Tyle teoria, bo doświadczenia innych miast nie napawają optymizmem. W Poznaniu efekty wprowadzenia ITS są znikome, w Warszawie ledwo odczuwalne, w dodatku w niektórych miejscach - jak na pl. Zawiszy - korki wzrosły... Stolica zmieniła więc front i skupia się na tym, co jest standardem w zachodniej Europie: zielonej fali ale nie dla samochodów lecz tramwajów.
Częstochowski zarząd dróg szacuje koszt ITS na ponad 100 mln zł i analizuje europejskie programy, z których można by skorzystać. - Wiemy, że w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego mają być środki na tego typu inwestycje - mówi dyrektor zarządu dróg Mariusz Sikora.

W przypadku komunikacji miejskiej gros pieniędzy będzie pochodzić z RIT-ów. Unia Europejska w nowej perspektywie budżetowej kładzie duży nacisk na tego typu inwestycje.
Nieodzownym elementem nowoczesnej komunikacji są wygodne węzły przesiadkowe. Miasto planuje budowę trzech, przy dworcach kolejowych: głównych, Stradom i Raków.
Tyle, że forma najważniejsza centrum przesiadkowego - koło dworca głównego - stanowi ogromny problem. Obecnie znany jest tylko jego kształt od strony ul. Piłsudskiego: autobusy podmiejskie mają się zatrzymywać w obecnego postoju taksówek, które przeniosłyby się pod gmach dworca. Natomiast parking zostałby zlokalizowany między konduktorownią a peronem 1A.
Nie wiadomo, jaki los czeka ważniejszą, zachodnią stronę dworca: od al. Wolności. Chcąc zbudować centrum przesiadkowe z prawdziwego zdarzenia, musi ono obejmować dworzec autobusowy, który należy do PKS Częstochowa. Przyszłość tej firmy nie jest jasna: nie udało się jej sprywatyzować, a miasto twierdzi, że nie może jej skomunalizować. Nad przejęciem przewoźnika zastanawiają się powiaty częstochowski i kłobucki jednak po pierwsze - konkretów brak, a po drugie - nie wiadomo, czy zechciałyby być dla miasta partnerem w budowie węzła przesiadkowego. - Zamierzamy poczekać dwa lata i zobaczymy jak się ta sprawa rozwinie - mówi Piotr Grzybowski.
Pewna jest natomiast przebudowa otoczenia dworców na Stradomiu i Rakowie. Gotowe są wizualizacje; w obu koncepcjach przewidziano duże połacie dachów, które zapewnią pasażerom wygodę nie narażając ich na kapryśne warunki atmosferyczne. Najbliżej wejść na dworce będą przystanki autobusowe, stojaki rowerowe, tzw. miejsca Kiss and Ride, tj. Pocałuj i Jedź - do krótkiego postoju pozwalającego na wysadzenie lub odebranie pasażera z pociągu. W bliskiej odległości mają się także znaleźć parkingi, na których, posiadając bilet kolejowy, będzie można bezpłatnie zostawić auto.
Unia ma dopłacić do budowy węzłów przesiadkowych prawie 35 mln. zł, a cała wartość inwestycji to 41 mln. Pieniądze będą pochodzić z RIT-ów.

Wraz w węzłami przesiadkowymi magistrat chce wybudować ścieżki rowerowe. W puli eurofunduszy na lata 2014-20 nie ma bowiem odrębnych pieniędzy na ten cel, stąd metoda ''kuchennych drzwi'': każdy węzeł może być wyposażony maksymalnie w 5 km ścieżek. Wobec tego powstałoby ich w sumie 15 km.

W przypadku węzła przesiadkowego przy dworcu na Rakowie rozważana jest budowa linii tramwajowej na ul. Łukasińskiego, która spięłaby tory w al. Pokoju z pętlą ''trójki'' przy stadionie Rakowa. Dzięki temu z dworca Raków pasażerowie dojechaliby na Wrzosowiak, a jadącym ze Starego Rakowa w stronę centrum znacznie skróciłby się czas przejazdu.
Jeśli chodzi o inne nowe linie tramwajowe, to magistracki wydział funduszy europejskich i rozwoju nie pracuje obecnie nad żadną. Plany wobec Parkitki, o której mówiło się najwięcej, zatrzymały się na przygotowanym już ponad rok temu wstępnym studium wykonalności (roi się w nim zresztą od błędów metodologicznych - przyp. red.). Rozważano trzy trasy do szpitala specjalistycznego: przez al. Jana Pawła II i Szajnowicza-Iwanowa, przez ul. Skrzyneckiego lub wzdłuż ul. Dekabrystów. Żadnego wariantu nie wybrano, prace ustały i najwyraźniej Urząd Miasta stracił serce do tej inwestycji.
W zamian planuje gruntowną modernizację torów w całym mieście. Przy okazji miałoby powstać miejsce o zawracania tramwajów w centrum, by w przypadku awarii jednego ze składów uniknąć paraliżu całej linii.
Pieniądze na infrastrukturę tramwajową mają pochodzić z konkursu. Obecnie w puli jest ok. 38 mln euro. - Warunki konkursowe w województwie spełniamy tylko my i Jaworzno. Prawdopodobnie podzielimy się z nim po równo - mówi Grzybowski.
To oznacza, że Częstochowa dostanie na modernizację linii tramwajowej ok. 80 mln zł dotacji.

Pewne jest 12 mln zł na Stary Rynek. Obecnie firma projektowa, którą wyłoniono w konkursie architektonicznym, prowadzi rozmowy z Jerzym Kędziorom, którego rzeźby balansujące mają być ozdobą placu za Puchatkiem.
Prócz rozmów z artystą, trwają ustalenia dotyczące zieleni miejskiej m.in. czy drzewa będą rosnąć w donicach czy zostaną wkopane w ziemię (drugiej wersji sprzeciwia się konserwator zabytków!). Jeżeli wszystkie sprawy się zakończą to projekt Starego Rynku zostanie poddany pod konsultacje społeczne.
Modernizacja placu nie ograniczy się tylko do zmian wizualnych. Miasto planuje także rewitalizację społeczną: na ten cel ma być przeznaczone kilka milionów złotych. Mają być np. dopłaty dla mieszkańców, którzy zdecydują się podłączyć do sieci ciepłowniczej.

Miasto otrzyma prawie na pewno dotację na kolejne tramwaje z ogólnokrajowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W jego ramach jest specjalna kwota na zakup wagonów dla miast niewojewódzkich; w praktyce to tylko Częstochowa, Grudziądz i Elbląg. Ten ostatni z powodu kłopotów budżetowych zapewne nie wystartuje, co zwiększa nasze szanse.
W MPK Częstochowa mówiło się dotąd o ok. 20 tramwajach ale dyrektor ds. rozwoju i inwestycji Artur Siwek nie chce podać liczby, bo zależeć ona będzie od możliwych do pozyskania funduszy.
Przewoźnik kupi również ok. 30 autobusów. Na ten cel miasto ma zapewnione w ramach RIT 21 mln zł a koszt całego projektu to 31 mln zł.
Tu trzeba dodać, że MPK już teraz czeka na dostawę gazowo-elektrycznych 25 autobusów jednoczłonowych i 15 przegubowców z tzw. programu Gazella. Przewiduje on wyjątkową, stuprocentową dotację - tj. 66 mln zł.

Ciekawie zapowiada się konkurs na modernizację teatru. - To jeden z najważniejszych projektów konkursowych - mówi Grzybowski. Fundusze mają pochodzić z pieniędzy przeznaczonych na ochronę dziedzictwa narodowego. - Dokumentacja jest już na ukończeniu - dodaje naczelnik. Szacunki mówią, że remont teatru pochłonie 55-60 mln.

Miasto chce również pozyskać pieniądze na termoizolację. Udało się już zapewnić fundusze, które wystarczą na kilka szkół oraz na elewację bursy miejskiej. Na liście placówek są: szkoły podstawowe nr: 8, 33, 50, 48, 31, 39, 49, 52, a także Zespół Szkół Samochodowo-Budowlanych oraz budynek SP 53 i gimnazjum nr 18. Wartość przedsięwzięcia to 15 mln zł, a dotacja ma wynieść blisko 13 mln. Pieniądze będą pochodzić z RIT.
To jednak nie koniec budynków, które mogłyby zostać wyremontowane za fundusze unijne. W magistracie chcą zdobyć pieniądze na jeszcze dwa obiekty. - Chodzi o pływalnię KB oraz o budynek Częstochowianki - mówi Grzybowski.

Miasto we współpracy ze spółkami miejskimi (Oczyszczalnią Warta, wodociągami oraz CzPK) zamierza starać się o dofinansowanie do programów związanych z odnawialnymi źródłami energii. Nie są znane jeszcze dokładne projekty z tym związane. Mówi się o budowie na podmokłych terenach należących do Warty farmy z ogniw fotowoltaicznych. Innym pomysłem jest rozwijanie możliwości spalania biogazu. Inwestycje w tzw. OZE - odnawialne źródła energii - mają kosztować ponad 24 mln. zł, a suma dotacji przewidziana jest na poziomie 18,5 mln. zł. Pieniądze będą pochodzić z RIT-ów.
Korzystając z funduszy unijnych urzędnicy chcą wymienić w latarniach należących do miasta żarówki na diody LED za kwotę 1,2 mln. zł. Da to oszczędności, bowiem led-y cechują się znacznie mniejszym poborem energii. Częstochowa ma już zarezerwowane pieniądze na ten cel.
Interesująca jest kwestia spalarni śmieci. Pierwotnie była zapisana w mandacie negocjacyjnym województwa śląskiego, ale nie znalazła się w podpisanym między rządem a marszałkiem kontrakcie terytorialnym. Wszystkiemu winne jest obowiązujące prawo. Póki Polska nie wdroży dyrektywy środowiskowej niemożliwe będzie pozyskanie funduszy europejskich na budowę spalarni. Jeżeli jednak dyrektywa wejdzie w życie to Częstochowa będzie starała się wykonać tę inwestycję w ramach Partnerstwa Publiczno Prywatnego - by nie obciążać własnego budżetu, z którego trzeba przecież sfinansować tzw. wkład własny innych inwestycji unijnych. Zwłaszcza, że budowa spalarni pochłonie aż 430 mln zł a ewentualna dotacja wyniesie ''tylko'' 140 mln.
Z funduszy unijnych miasto chce także sfinansować zabezpieczenia przeciwpowodziowe. Planuje się stworzenie projektów retencyjnych oraz kompleksowego odwodnienia dzielnic. Najpilniejsze potrzeby są w Aniołowie, Wyczeprach, Kiedrzynie i Grabówce. Poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego będzie kosztować 56 mln zł a dotacja wyniesie ponad 48 mln. Pieniądze na ten cel miasto ma już zarezerwowane.

Dużym problemem Częstochowy jest wysoka stopa bezrobocia. Urząd Miasta planuje więc dostosowanie szkolnictwa zawodowego (zawodówki i technika) do lokalnego rynku pracy. Na ten cel chce pozyskać znaczną kwotę z RIT-ów. Część pieniędzy trafi do szkół, a cześć do pracodawców, którzy będą szkolić przyszłą kadrę. Planowane jest uruchomienie symulatora zawodów. Uczniowie będą szkolić się na takim sprzęcie na jakim później mają normalnie pracować. Dzięki temu pracodawca zatrudni osobę, która jest w pełni gotowa do pracy i nie będzie musiał ponosić kosztów szkolenia. - Częstochowa będzie pionierem w tej dziedzinie - mówi Grzybowski. Poprawa sytuacji na rynku pracy to koszt ok. 24,5 mln. Dofinansowanie ma wynieść ok. 22 mln zł.
Inwestycje mają też pójść na rozbudowę Częstochowskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego. - Jest na to duże zapotrzebowanie w mieście, od dawna mamy tam pełne obłożenie - mówi Piotr Grzybowski.
W magistracie zrodził się też pomysł utworzenia nowej strefy ekonomicznej na 80 ha dawnego poligonu na granicy Częstochowy i Poczesnej. - Niedawno rozmawialiśmy z jedną firmą w sprawie zainwestowania w strefie ekonomicznej i padło tylko jedno pytanie: czy mamy działkę o powierzchni 50ha - mówi naczelnik Grzybowski.

Nie ma za to nadziei, że z pieniędzy unijnych powstanie stadion Rakowa. W obecnej perspektywie finansowej nie ma po prostu funduszy na takie inwestycje. Wszystkiemu winne są hale sportowe, budowane z poprzedniego budżetu: większość z nich nie wypełnia minimum frekwencyjnego, które były zapisane w projektach. Przez to Komisja Europejska nie wyraziła zgody na budowę kolejnych elementów infrastruktury sportowej w Polsce.

Częstochowa ma praktycznie zapewnione dotacje na poziomie ok. 600 mln zł, a do tego jeszcze dojdą pieniądze z wygranych konkursów. Miasto liczy na maksymalne 85-procentowe dofinansowanie, jednak naczelnik Piotr Grzybowski nie wyklucza sytuacji, w której będzie ono minimalnie mniejsze. W tej sytuacji najważniejsze jest zapewnienie wkładu własnego, który na nie powinien być mniejszy niż 90 mln zł.